Liquor cerebrospinale | Een deep dive
Waarom doet liquor ertoe?
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Wat is de anatomie en fysiologie van liquor?
Hier een beknopte bespreking van hoe liquor stroomt. We beginnen bij de productieplaats en eindigen bij de resorptieplaats.
- Plexus choroïdeus (rood in het plaatje hiernaast): deze vaatrijke structuren produceren dagelijks ongeveer 500 milliliter liquor, middels het filtreren van bloed. Ze bevinden zich in de zijventrikels, het derde ventrikel, en het vierde ventrikel.
- Zijventrikels (2): liquor stroomt vanuit de zijventrikels naar het derde ventrikel via het foramen van Monro.
- Derde ventrikel (4): vanaf het derde ventrikel stroomt liquor naar het vierde ventrikel via de aqueduct van Sylvius (5).
- Vierde ventrikel (6): vanuit het vierde ventrikel stroomt liquor verder via vier routes:
- Een dunne uitloper die centraal door het ruggenmerg loopt, bekend als het centrale kanaal (9).
- Twee laterale openingen, genaamd de foramina van Luschka (8), waardoor liquor naar de ruimte rond het ruggenmerg en brein beweegt: de subarachnoïdale ruimte.
- Een dorsale opening, het foramen van Magendie (7) waardoor liquor eveneens naar de subarachnoïdale ruimte stroomt.
- Liquor circuleert in en rondom de structuren van het centraal zenuwstelsel en wordt uiteindelijk geresorbeerd door kleine uitstulpingen in de dura mater die arachnoïdale granulaties (11) worden genoemd. Ook wel: granulaties van Pacchioni. Via die granulaties komt liquor terecht in de bloedbaan.
Hoe moet je denken over pathologie in het liquorsysteem?
Voordat we allerlei ziektes opsommen, is het goed om enkele basisprincipes te benoemen:
- Verwijding van het ventrikelsysteem (hydrocephalus, ‘waterhoofd’) – zoals je rechts ziet – is problematisch omdat het van binnenuit compressie op het brein kan veroorzaken, hetgeen functiestoornissen of zelfs ischemie kan veroorzaken.
- Hydrocephalus kan komen door:
- Overmatige productie van liquor (kan bijvoorbeeld bij infecties in het centraal zenuwstelsel optreden)
- Obstructie van de afvloed van liquor (bijv. een cerebellaire tumor die het gehele vierde ventrikel dichtduwt)
- Problemen met de resorptie van liquor (bijv. door een subarachnoïdale bloeding waarbij de arachnoïdale granulaties verstopt raken, of bij een meningitis)
- Niet elke verwijding van het ventrikelsysteem is een teken van pathologie. De ventrikels zijn flexibele structuren. Ze kunnen dus opengetrokken (of dichtgeduwd) worden, zonder dat er een probleem is met het ventrikelsysteem zelf. Denk bijvoorbeeld aan de volgende situaties:
Axiale coupe door een blanco CT-scan van het brein, op het niveau van de zijventrikels. De zijventrikels zijn opvallend wijd.
CT-scan van een colloïdcyste (rood omcirkeld) die links in het brein zit nabij het foramen van Monroe. Je ziet dat de voorhoorn van het linkerzijventrikel ook aanzienlijk wijder is dan de voorhoorn van het rechterzijventrikel. Dit komt door een afvloedobstructie van liquor. Credits voor afbeelding: ‘TImeholder’, CC BY 3.0.
